خورشت,خورشت الو,خورشت الوچه,آموزش آشپزی,غذاهای اصلی,خورشت هلی قورو,طرز پخت یک خورش ملس، خورش آلو با هویج,خورشت گوجه سبز,خورشت سبزیجات
طرز پخت یک خورش ملس، خورش آلو با هویج خورشت الو
مقدار کمی روغن در قابلمه ریخته و مرغ ها را که از قبل به قطعات کوچکتر تکه تکه کرده ایم را در آن تفت می دهیم. اولین ادویه ای که هنگام سرخ شدن به مرغ می افزائیم زردچوبه است که حدود ۱ قاشق به مرغ اضافه می کنیم. بعد از کمی تفت دادن و تغییر در رنگ مرغ، رب را افزوده و تفت مختصری می دهیم. سپس شکر را به مواد می افزائیم. اضافه کردن شکر در این مرحله – و نه بعد از افزودن آب، باعث می شود که غذا طعم بهتر و قوام بیشتری داشته باشد. – کمی صبر می کنیم که شکر حل شود. آنگاه نوبت به زعفران دم کرده می رسد.
خورش آلو با هویج
مواد لازم:
مرغ : ۶۰۰ گرم ران یا سینه به دلخواه
هویج مربع شده یا خلال شده : ۴۰۰ گرم
زعفران دم کرده : ۴ – ۵ لیوان
آلو : ۱۵ تا ۲۰ عدد
پیاز : ۲ – ۳ عدد
روغن : به میزان کافی
لیموی تازه : ۱ عدد
رب گوجه فرنگی : ۱ – ۲ قاشق غذاخوری
نمک و زرد چوبه : به میزان لازم
شکر : به دلخواه
طرز تهیه :
مقدار کمی روغن در قابلمه ریخته و مرغ ها را که از قبل به قطعات کوچکتر تکه تکه کرده ایم را در آن تفت می دهیم. اولین ادویه ای که هنگام سرخ شدن به مرغ می افزائیم زردچوبه است که حدود ۱ قاشق به مرغ اضافه می کنیم. بعد از کمی تفت دادن و تغییر در رنگ مرغ، رب را افزوده و تفت مختصری می دهیم. سپس شکر را به مواد می افزائیم. اضافه کردن شکر در این مرحله – و نه بعد از افزودن آب، باعث می شود که غذا طعم بهتر و قوام بیشتری داشته باشد. – کمی صبر می کنیم که شکر حل شود. آنگاه نوبت به زعفران دم کرده می رسد.
بعد از افزودن آن همه مواد هم می زنیم تا خوب مخلوط شوند. آنگاه آلو ها را که بهتر است از قبل کمی خیس خورده باشند به همراه هویج خرد شده داخل قابلمه می ریزیم و آب لیموی تازه را روی مواد می چکانیم. دقت کنید که هسته لیمو داخل غذا نیفتد چرا که باعث تلخ شدن آن می شود. اگر لیموی تازه در دسترستان نیست از کمی آبلیمو استفاده کنید.
وقتی همه مواد را درون قابلمه خوب با هم مخلوط کردیم در آخر ژیاز سرخ شده را روی مواد ریخته و درب قابلمه را می گذاریم تا به مدت ۱/۵ الی ۲ ساعت با حرارت ملایم جا بیفتد.
سرو غذا :
می توانید مقداری از پیاز سرخ شده تان را نگه دارید تا در صورت دلخواه به همراه خلال پسته و بادام برای تزئین غذا از آن استفاده کنید.
مایه گوشت و سبزی را لای برنج می گذاریم و کمی گرد لیمو روی گوشت و سبزی می پاشیم کمی از آب گوشت و سبزی و کمی روغن را مخلوط می کنیم بعد از گرفتن عرق برنج ، روی برنج میدهیم و برنج را دم میکنیم موقع کشیدن پلو روی دیس را مقداری روغن داغ کرده و کمی برنج زعفرانی می دهیم .
در صورت رعایت مقادیر مواد اولیه این غذا برای ۶ تا ۸ نفر کافیست
طرز خیس کردن برنج بطریق زیر انجام میشود :
برنج را بدقت تمیز میکنیم با آب نیم گرم چند دفعه بدون اینکه زیاد چنگ بزنیم میشوئیم تا آب برنج کاملا زلال شود بعد روی برنج مقداری آب گرم بحدی که دست را نسوزاند ولی گرمی آن کاملا محسوس باشد میریزیم آب باید ۴ انگشت تقریبا بالاتر از سطح برنج قرار بگیرد ، بعد بنسبت هر یک کیلو برنج یک کیلو سنگ نمک را شسته در پارچه سفیدی می پیچیم روی برنج قرار میدهیم
مواد لازم :
برنج ۱۰۰۰ گرم
گوشت چرخ کرده ۷۵۰ گرم
تره فرنگی ۵۰۰ گرم
شنبلیله ۵۰۰ گرم
جعفری ساطوری شده ۵۰۰ گرم
روغن ۲۵۰ گرم
لیمو عمانی ۳ قاشق سوپخوری
طرز تهیه :
ابتدا برنج را خیس میکنیم گوشت را تکه می کنیم میگذاریم بپزد بطوریکه بعد از پختن یک لیوان آب داشته باشد و یا کوفته ریز را سرخ میکنیم ، سبزی را بدقت تمیز میکنیم و میشوئیم و داخل سبد می ریزیم تا آب آن برود آنرا خرد می نمائیم با ۳ تا ۴ قاشق روغن سبزی را کمی سرخ میکنیم و داخل گوشت میریزیم
کمی نمک و گرد لیمو عمانی را داخل گوشت و سبزی میریزیم میگذاریم چند جوش بزند بطوریکه بعد از پختن نصف لیوان آب داشته باشد ، در صورتیکه کوفته ریزه مصرف کردیم کوفته سرخ کرده را با سبزی سرخ کرده و یک لیوان آب و کمی گرد لیمو می گذاریم چند جوش بزند برنج را آبکش میکنیم
مایه گوشت و سبزی را لای برنج می گذاریم و کمی گرد لیمو روی گوشت و سبزی می پاشیم کمی از آب گوشت و سبزی و کمی روغن را مخلوط می کنیم بعد از گرفتن عرق برنج ، روی برنج میدهیم و برنج را دم میکنیم موقع کشیدن پلو روی دیس را مقداری روغن داغ کرده و کمی برنج زعفرانی می دهیم .
در صورت رعایت مقادیر مواد اولیه این غذا برای ۶ تا ۸ نفر کافیست طرز خیس کردن برنج بطریق زیر انجام میشود :
برنج را بدقت تمیز میکنیم با آب نیم گرم چند دفعه بدون اینکه زیاد چنگ بزنیم میشوئیم تا آب برنج کاملا زلال شود بعد روی برنج مقداری آب گرم بحدی که دست را نسوزاند ولی گرمی آن کاملا محسوس باشد میریزیم آب باید ۴ انگشت تقریبا بالاتر از سطح برنج قرار بگیرد ، بعد بنسبت هر یک کیلو برنج یک کیلو سنگ نمک را شسته در پارچه سفیدی می پیچیم روی برنج قرار میدهیم
بهتر است برنج را روز یا شب قبل خیس کنیم یا لااقل سه تا چهار ساعت قبل از طبخ خیس نمائیم در صورتیکه برای خیس کردن برنج فرصت بیشتری باشد مقدار نمک یک کیلو و در فرصت کم یک کیلونیم خواهد بود .
خورشت,مرغ ترش,سبزی خورشت,خورشت با مرغ,خورشت محلی,خورشت ترشه سماق,خورشت ایرانی,خورشت سماق,خورشت ترش,فوت و فن پخت خورش خوش آب و رنگ,خورشت شمالی,اصول تغذیه,آموزش آشپزی
فوت و فن پخت خورش خوش آب و رنگ خورشت ترش
پیاز، لپه و گوشت از محتویات این خورش محسوب می شود. برای این که خورش خوشمزه ای داشته باشید، ابتدا باید تعدادی پیاز، بسته به نفرات خانواده، پوست کنده و آنها را خلالی یا نگینی کرده و داخل روغن نیمه داغ بریزید و سرخ کنید تا طلایی شود.
بعد از سرخ شدن پیازها نوبت رب گوجه فرنگی است. باز هم بسته به تعداد پیازها یک یا چند قاشق غذاخوری رب گوجه فرنگی داخل پیازهای طلایی شده بریزید و بگذارید تا سرخ شود و رنگ باز کند. البته برای این که هم رنگ خورش خوب شود و هم غذا غلیظ تر، می توانید تعدادی گوجه فرنگی را رنده کرده و با میزان کمتری رب مخلوط نمایید و داخل پیازهای طلایی شده بریزید و بگذارید آب گوجه تمام و کمی سرخ شود. این روش باعث خوشمزه و غلیظ تر شدن خورش خواهد شد. زردچوبه را هم در این مرحله داخل مواد بریزید و کمی تفت دهید. همیشه یادتان باشد زردچوبه را سرخ کنید تا خوشرنگ شود. حالا نوبت اضافه کردن لپه است، لپه را نیز حدود یکی دو ساعت با آب ولرم خیس کنید. البته بهتر است چند بار آب آن را عوض کنید و آب تمیز روی لپه ها بریزید. برای این خورش می توانید از گوشت گوساله یا گوسفند استفاده کنید، اما خورش قیمه با گوشت گوسفند لذیذتر خواهد شد. گوشت را باید ریز خرد کرده و شسته، کنار بگذارید. بعد از این که گوجه فرنگی و رب کاملا سرخ شد می توانید لپه ها را داخل یک آبکش بریزید و بعد از این که آب آن کاملا گرفته شد آنها را همراه گوشت به سایر مواد اضافه کنید و روی شعله تند کمی تفت دهید. اگر می خواهید کمتر از مواد سرخ کردنی استفاده کنید، می توانید لپه و گوشت را سرخ نکنید؛ در این صورت مقداری آب داخل ظرف بریزید و گوشت و لپه را اضافه کرده و بگذارید تا خورش کاملا جوش بیاید؛ بعد شعله گاز را کم کرده و اجازه دهید خورش خوب بپزد.
پیاز، لپه و گوشت از محتویات این خورش محسوب می شود. برای این که خورش خوشمزه ای داشته باشید، ابتدا باید تعدادی پیاز، بسته به نفرات خانواده، پوست کنده و آنها را خلالی یا نگینی کرده و داخل روغن نیمه داغ بریزید و سرخ کنید تا طلایی شود.
بعد از سرخ شدن پیازها نوبت رب گوجه فرنگی است. باز هم بسته به تعداد پیازها یک یا چند قاشق غذاخوری رب گوجه فرنگی داخل پیازهای طلایی شده بریزید و بگذارید تا سرخ شود و رنگ باز کند. البته برای این که هم رنگ خورش خوب شود و هم غذا غلیظ تر، می توانید تعدادی گوجه فرنگی را رنده کرده و با میزان کمتری رب مخلوط نمایید و داخل پیازهای طلایی شده بریزید و بگذارید آب گوجه تمام و کمی سرخ شود. این روش باعث خوشمزه و غلیظ تر شدن خورش خواهد شد. زردچوبه را هم در این مرحله داخل مواد بریزید و کمی تفت دهید. همیشه یادتان باشد زردچوبه را سرخ کنید تا خوشرنگ شود. حالا نوبت اضافه کردن لپه است، لپه را نیز حدود یکی دو ساعت با آب ولرم خیس کنید. البته بهتر است چند بار آب آن را عوض کنید و آب تمیز روی لپه ها بریزید. برای این خورش می توانید از گوشت گوساله یا گوسفند استفاده کنید، اما خورش قیمه با گوشت گوسفند لذیذتر خواهد شد. گوشت را باید ریز خرد کرده و شسته، کنار بگذارید. بعد از این که گوجه فرنگی و رب کاملا سرخ شد می توانید لپه ها را داخل یک آبکش بریزید و بعد از این که آب آن کاملا گرفته شد آنها را همراه گوشت به سایر مواد اضافه کنید و روی شعله تند کمی تفت دهید. اگر می خواهید کمتر از مواد سرخ کردنی استفاده کنید، می توانید لپه و گوشت را سرخ نکنید؛ در این صورت مقداری آب داخل ظرف بریزید و گوشت و لپه را اضافه کرده و بگذارید تا خورش کاملا جوش بیاید؛ بعد شعله گاز را کم کرده و اجازه دهید خورش خوب بپزد.
● خورش بی گوشت
بعضی از خانم ها خورش قیمه را با گوشت چرخ کرده درست می کنند. تهیه خورش به این روش به زمان کمتری برای پخت نیاز دارد، چون گوشت چرخ کرده زودتر می پزد. بعضی کدبانوها هم از ریختن هرگونه گوشت خودداری کرده و از قارچ به جای گوشت استفاده می کنند. یادتان باشد چنین تغییراتی در پخت غذاها باید با ذائقه افراد خانواده جور دربیاید وگرنه ممکن است زحمات تان هدر رود.
● چاشنی ها
به هر حال بعد از این که گوشت و لپه کاملا پخته شد، نوبت نمک و فلفل است. یادتان باشد اگر غذا گوشتی است، در خاتمه و بعد از پخت گوشت نمک آن را بریزید.
حالا نوبت ترشی خورش است. شما می توانید برای این کار از لیموعمانی استفاده کنید به این ترتیب که تعدادی لیمو عمانی را داخل کاسه آب ولرم ریخته و بگذارید مدت دو ساعت بماند تا تلخی پوست آن گرفته شود. بعد لیموها را سوراخ کرده و داخل خورش بریزید. البته می توانید به جای لیمو عمانی از آبلیمو یا آبغوره هم استفاده کنید. اگر گردغوره هم داشته باشید می توانید درون خورش از آن استفاده کنید.
● سیب زمینی یا بادمجان؟
همه ما می دانیم خورش قیمه هم با سیب زمینی سرخ کرده و هم با بادمجان سرخ شده تهیه می شود که در این صورت به آن قیمه بادمجان می گوییم. اگر می خواهید خورش را با بادمجان تهیه کنید، نیم ساعت قبل از پخت کامل غذا، بادمجان های سرخ کرده را که البته بهتر است تازه باشد، داخل خورش بریزید و بگذارید با خورش کمی بجوشد، ولی اگر مایلید قیمه سیب زمینی برای خانواده درست کنید، سیب زمینی را خلالی خرد کرده و مدت نیم ساعت درون آب سرد و نمک بگذارید. بعد از این مدت سیب زمینی ها را درون آبکش بریزید و بعد از این که آب آن گرفته شد، روغن را نیمه داغ کرده و سیب زمینی ها را سرخ کنید. بعد از این کار می توانید آنها را به خورش اضافه کرده و بعد از ده دقیقه شعله اجاق را خاموش کنید چون غذای شما آماده است. اغلب بچه ها علاقه زیادی به سیب زمینی سرخ کرده دارند، برای همین نیمی از سیب زمینی را داخل خورش بریزید و نیم دیگر را همان طور سر سفره بیاورید تا بچه ها با ذوق و شوق آنها را نوش جان کنند.
خورش به و خورش خلال که در غرب کشور تهیه و خورده می شود نیز از گونه های دیگر خورش قیمه محسوب می شود.
آموزش آشپزی,اصول تغذیه,چگونه غذای نذری بپزیم,طرز تهیه خورش,قیمه,خورشت قیمه,یک نذری سالم چه ویژگی هایی دارد؟,خورشت,نذری,طرز تهیه خورشت قیمه,نذری دادن,خورش قیمه عالی,پختن غذای نذری,طرز تهیه خورش قیمه,خورش,خورش قیمه و سیب زمینی,gheimeh,خورش قیمه
یک نذری سالم چه ویژگی هایی دارد؟ gheimeh
نذری های دیگر؛از آش و عدس پلو تا نان وحلوا
به غیر از این خورش های پرطرفدار، غذاها و خوراکی های دیگری هم هستند که به عنوان نذری ماه محرم رایج اند. عدس پلو یکی از این غذاهاست. برلیانت بزرگمهر می گوید: «عدس پلو غذای بسیار مفیدی است چون ترکیب غلات و حبوبات؛ باعث بالارفتن ارزش و کیفیت پروتئین می شود، البته به شرط اینکه عدس اش زیاد باشد و گوشت چرخ کرده نداشته باشد و در عوض همراه با ماست میل شود. عدسی با نان هم که در بعضی از هیأت ها به خصوص به عنوان صبحانه تهیه می شود غذای مفیدی است و ارزش پروتئینی بالایی دارد.
آش هم یکی از غذاهای نذری است که در قدیم بیشتر از امروز معمول بوده ولی هنوز هم در بعضی از نقاط ایران و در هیأت های قدیم توزیع می شود. بزرگمهر،آش را یکی از غذاهای سنتی ایرانی با ارزش غذایی بالا می داند که باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد: «آش غذایی است غنی از حبوباتی مثل نخود، لوبیا و عدس به اضافه غلات از قبیل رشته؛ جو یا برنج که باز در این غذا ترکیب غلات و حبوبات کیفیت پروتئین موجود در این غذا را افزایش می دهد. معمولاً برای چاشنی آش ها از کشک استفاده می شود که از نظر کلسیم بسیار غنی است و همه اینها در مجموع از آش یک غذای بسیار مفید می سازد.» ولی غیر از اینها؛در بعضی شهرستان ها و یا در محلات قدیم مثل بازار تهران خوراکی های دیگر به عنوان نذری رایج است؛مثلا در بازار تهران که قدیمی ترین هیأت های عزاداری تهران را در خود جای داده، غذاهایی مثل سیب زمینی پخته با نان یا حلوا با نان بین عزاداران توزیع می شود. بزرگمهر درباره ارزش غذایی این مواد خوراکی می گوید: «نان و سیب زمینی غذای سالمی است ولی انرژی خیلی بالایی دارد چون هم نان و هم سیب زمینی مواد نشاسته اش هستند و کسانی که اضافه وزن دارند باید مراقب باشند که افراط نکنند. ضمن اینکه سیب زمینی ها چون با پوست پخته می شوند باید خوب شسته شوند،یعنی هر کدام جدا جدا شسته شوند. در حالی که گمان نمی کنم چند کیلو سیب زمینی را آن چنان با دقت بشویند.به هرحال آلودگی اولیه در این جور غذاها مهم است و نباید خیال کنیم که چون پخته می شوند همه آلودگی شان از بین می رود.» نان و حلوا هم یکی از نذری های قدیم است که هنوز در دهه اول محرم رایج است. بزرگمهر درباره این غذای می گوید: «حلوا ترکیبی از شکر و روغن و آرد است که ترکیبی بسیار پرکالری و چاق کننده است. ضمن اینکه بعضی ها آرد را با روغن نباتی،آن قدر سرخ می کنند که رنگش تیره می شود و طعمش به تلخی می زند که این هم باز مضرات حلوا را بیشتر می کند. به هرحال مصرف این غذای پرکالری را زیاد توصیه نمی کنیم،به خصوص برای افراد چاق یا کسانی که ناراحتی قلبی عروقی دارند.»
بعضی ها حتی در دهه اول محرم، به اصطلاح آشپزخانه شان را تعطیل می کنند و فقط با نذورات هیأت های عزاداری تغذیه می کنند. پس تأثیر کیفیت این غذاها روی سلامت مردم غیرقابل انکار است و صاحبان هیأت ها لازم است در کنار توجه به طعم غذا، بهداشت و سلامت آن را هم در نظر بگیرند و خود عزاداران هم با رعایت نکات بهداشتی،از نذورات این ماه بهره مند شوند. مطالب زیر را که درباره ویژگی های غذای نذری خوب و سالم است بخوانید.
سی، چهل سال پیش غذاهای نذری کمی با امروز متفاوت بودند. اگر از بزرگ تر ها بپرسید، می گویند که مردم آن زمان مثل حالا پلو و چلو نذر نمی کردند و بیشتر، غذاهایی مثل آش، آبگوشت، شله زرد ویا سمنو در ایام محرم خیرات می کردند؛ چیزهایی که حالا جایشان را به خورش هایی مثل قیمه قورمه سبزی داده اند. البته هر کدام از این غذاها مزایا و معایب خودشان را دارند و در مورد تهیه و طبخ و توزیع هر کدام می شود جزئیات متفاوتی را در نظر گرفت.
قیمه،نذری اول
برلیانت بزرگمهر، مشاور تغذیه و رژیم درمانی و مسوول کمیته آموزش همگانی انجمن تغذیه ایران، درباره انواع غذاهای نذری رایج در ماه محرم می گوید: «غذاهای نذری که به طور معمول دراین ایام استفاده می شوند، خورش قیمه و قورمه سبزی؛زرشک پلو با مرغ و آش هستند. اگر بخواهیم نگاهی به ترکیبات این غذاها بیندازیم، بهتر است از خورش قیمه شروع کنیم که در سال های اخیر رایج ترین غذای نذری بوده است. این خورش از مواد اولیه ای مثل لپه، پیاز، گوشت و سیب زمینی تشکیل شده که همراه برنج مصرف می شود. لپه که جزو حبوبات است،برای سلامت بسیار مفید است؛ چون حبوبات به طورکلی در کاهش چربی های نامطلوب خون تأثیر به سزایی دارند. ضمناً لپه مانند سایر حبوبات فیبر دارد که به سلامت انسان کمک می کند و در پیشگیری از یبوست و رفع آن مؤثراست. گوشت قرمزی که در این خورش به کار می رود هم منبع غنی پروتئین و مواد معدنی مثل آهن است. پس در مجموع، قیمه، خورش بسیار مفیدی است که ارزش غذایی بالایی هم دارد ولی در طبخ همین خورش اگر اصول تغذیه سالم رعایت نشود می تواند بخشی از ارزش غذایی اش را از دست بدهد.»
یکی از مواردی که برلیانت بزرگمهر به آن اشاره می کند، روغنی است که برای پیاز داغ خورش یا برای سرخ کردن سیب زمینی آن به کار می رود: «باید توجه کرد که حتما از روغن های مخصوص سرخ کردن استفاده شود؛ در حالی که بیشتر هیأت ها از روغن نباتی یا همان روغن جامد استفاده می کنند که به دلیل بالا بودن اسیدهای چرب ترانس، یکی از بدترین مواد غذایی برای سلامت قلب و عروق است.»
درمورد سیب زمینی قیمه هم حرف و حدیث بسیار است؛ یکی اینکه چون در هیأت ها سیب زمینی به مقدار زیاد خلال و سرخ می شود، برای اینکه از مرحله پوست کندن تا سرخ کردن این سیب زمینی سیاه نشود آن را پوست می کنند و در آب قرار می دهند: «سیب زمینی مقداری ویتامین c دارد که وقتی آن را در آب خیس می کنند،به خصوص وقتی به صورت خلال شده در آب می ریزند، این ویتامین c در آب حل می شود و بعد هم که آب را دور می ریزند از بین می رود. با این حساب، خیلی خوب است که به فاصله زمانی کمی قبل از سرخ کردن سیب زمینی،آن را بشوییم و خرد کنیم.»
قورمه سبزی را زیاد سرخ نکنید
خورش قورمه سبزی غذای رایج دیگری است که در ایام محرم در هیأت های عزاداری طبخ و بین مردم توزیع می شود. این خورش یکی ازغذاهای محبوب ایرانی است و طرفداران زیادی هم دارد. حالا ببینیم ارزش های غذایی خورش قورمه سبزی از نظر برلیانت بزرگمهر کدام اند: «این خورش حاوی سبزی های مختلفی است که اگر به صورت تازه مصرف شوند ارزش تغذیه ای بسیار بالایی دارند. سبزی هایی مثل گشنیز و جعفری و تره و شنبلیله منابع ویتامین های A و C هستند که البته در فرآیند طبخ مقداری از این ویتامین ها را از دست می دهند ولی بازهم درصدی از ویتامین را حفظ می کنند. لوبیا هم از دسته خانواده حبوبات است و تقریباً همان ویژگی هایی را که برای لپه گفتیم دارد.» ولی همین خورش خوش مزه و مفید می تواند تبدیل به یک غذای کم ارزش و حتی مضر شود، اگر آشپز بعضی از مسایل را رعایت نکند: «سرخ کردن زیاد سبزی قورمه سبزی به هیچ وجه کار صحیحی نیست. البته از آنجا که متأسفانه ذایقه غذایی مردم ما عادت به غذاهای چرب و شور دارد،این سبزی ها را خیلی چرب و شور درست می کنند که هم ارزش غذایی سبزیجات را از بین می برد و هم به سلامت قلب و عروق لطمه می زند. از طرف دیگر،خیلی از آشپزها در دیگ خورش قورمه سبزی را باز می گذارند چون معتقدند این طوری بهتر جا می افتد و رنگش هم بهتر می شود. در حالی که این کار لطمه زیادی به خواص سبزیجات می زند، اکسیژن هوا به علاوه نورآفتاب توأم با حرارت بالا به ویتامین های موجود در سبزی آسیب می رساند.»
و اما گوشتی که در این خورش ها استفاده می شود: اگر چه زیاده روی در مصرف گوشت قرمز مفید نیست ولی مصرف کمی گوشت قرمز در روز نیاز بدن به پروتئین را تأمین می کند، البته گوشت بدون چربی درحالی که متأسفانه در غذاهای نذری از آنجا که گوشت در حجم بالا طبخ می شود، چربی را خیلی خوب از گوشت جدا نمی کنند و در نتیجه، گوشت خورشتی معمولاً چربی زیادی دارد که این هم برای سلامت قلب و عروق مضر است.»
برنج؛ کته بهتر از آبکش
حالا می رسیم به برنجی که همراه این خورش ها خیرات می شود.برلیانت بزرگمهر درباره برنج می گوید: «برنج ماده غذایی ویتامین های گروه B و ماده معدنی روی است. اما برنجی که در هیأت های به مقدار زیاد طبخ می شود معمولاً آبکش می شود. درحالی که همه ارزش غذایی برنج به این است که به صورت کته مصرف شود چون وقتی سبوس برنج را می گیرند مقدار زیادی از ویتامین B آن از بین می رود و وقتی هم برنج را آبکش می کنند،چیزی از ویتامین B آن باقی نمی ماند. اما از آنجا که کته درست کردن حجم بالای برنج های نذری کار هرآشپیزی نیست و آشپز باید خیلی ماهر باشد معمولاً برنج به شکل آبکش تهیه می شود.» ضمن اینکه باز بعضی ها برای خوش مزه تر شدن برنج آب روغن زیادی به آن اضافه می کنند که این هم از آن عادت های تغذیه ای بد و مضر است.
بهداشت آشپزخانه هیأت ها
نکته دیگری که در توزیع غذاهای نذری حایز اهمیت است، بهداشت آشپز و کارکنان آشپزخانه هیأت هاست که در تمام مراحل تهیه و توزیع غذا با آن تماس مستقیم دارند: «افرادی که غذاهای نذری را توزیع می کنند باید اولاً سالم باشند و بعد نکات بهداشتی مثل استفاده از ماسک و کلاه و دستکش و روپوش را رعایت کنند. البته در آشپزخانه های رسمی معمولاً این چیزها رعایت می شود اما در هیأت های که آشپزهای غیررسمی غذا درست می کنند ممکن است چندان توجهی به این مسایل نشود؛به خصوص امسال که آنفلوآنزای نوع A شیوع پیدا کرده استفاده از دستکش و ماسک و کلاه ضروری تر است.»
دکتر کشاورز پیشنهاد می کند که مسوولان بهداشتی از طریق اطلاعیه ها و بخش نام ها در مساجد و حسینیه ها، نکات بهداشتی را که لازم است صاحبان هیأت ها برای تهیه غذاهای نذری رعایت کنند، اطلاع رسانی کنند تا در این ۱۰ روز که مردم هزینه می کنند و نذری می دهند و عده زیادی هم از این طریق تغذیه می کنند، مشکلی پیش نیاید.
نذری های دیگر؛از آش و عدس پلو تا نان وحلوا
به غیر از این خورش های پرطرفدار، غذاها و خوراکی های دیگری هم هستند که به عنوان نذری ماه محرم رایج اند. عدس پلو یکی از این غذاهاست. برلیانت بزرگمهر می گوید: «عدس پلو غذای بسیار مفیدی است چون ترکیب غلات و حبوبات؛ باعث بالارفتن ارزش و کیفیت پروتئین می شود، البته به شرط اینکه عدس اش زیاد باشد و گوشت چرخ کرده نداشته باشد و در عوض همراه با ماست میل شود. عدسی با نان هم که در بعضی از هیأت ها به خصوص به عنوان صبحانه تهیه می شود غذای مفیدی است و ارزش پروتئینی بالایی دارد.
آش هم یکی از غذاهای نذری است که در قدیم بیشتر از امروز معمول بوده ولی هنوز هم در بعضی از نقاط ایران و در هیأت های قدیم توزیع می شود. بزرگمهر،آش را یکی از غذاهای سنتی ایرانی با ارزش غذایی بالا می داند که باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد: «آش غذایی است غنی از حبوباتی مثل نخود، لوبیا و عدس به اضافه غلات از قبیل رشته؛ جو یا برنج که باز در این غذا ترکیب غلات و حبوبات کیفیت پروتئین موجود در این غذا را افزایش می دهد. معمولاً برای چاشنی آش ها از کشک استفاده می شود که از نظر کلسیم بسیار غنی است و همه اینها در مجموع از آش یک غذای بسیار مفید می سازد.» ولی غیر از اینها؛در بعضی شهرستان ها و یا در محلات قدیم مثل بازار تهران خوراکی های دیگر به عنوان نذری رایج است؛مثلا در بازار تهران که قدیمی ترین هیأت های عزاداری تهران را در خود جای داده، غذاهایی مثل سیب زمینی پخته با نان یا حلوا با نان بین عزاداران توزیع می شود. بزرگمهر درباره ارزش غذایی این مواد خوراکی می گوید: «نان و سیب زمینی غذای سالمی است ولی انرژی خیلی بالایی دارد چون هم نان و هم سیب زمینی مواد نشاسته اش هستند و کسانی که اضافه وزن دارند باید مراقب باشند که افراط نکنند. ضمن اینکه سیب زمینی ها چون با پوست پخته می شوند باید خوب شسته شوند،یعنی هر کدام جدا جدا شسته شوند. در حالی که گمان نمی کنم چند کیلو سیب زمینی را آن چنان با دقت بشویند.به هرحال آلودگی اولیه در این جور غذاها مهم است و نباید خیال کنیم که چون پخته می شوند همه آلودگی شان از بین می رود.» نان و حلوا هم یکی از نذری های قدیم است که هنوز در دهه اول محرم رایج است. بزرگمهر درباره این غذای می گوید: «حلوا ترکیبی از شکر و روغن و آرد است که ترکیبی بسیار پرکالری و چاق کننده است. ضمن اینکه بعضی ها آرد را با روغن نباتی،آن قدر سرخ می کنند که رنگش تیره می شود و طعمش به تلخی می زند که این هم باز مضرات حلوا را بیشتر می کند. به هرحال مصرف این غذای پرکالری را زیاد توصیه نمی کنیم،به خصوص برای افراد چاق یا کسانی که ناراحتی قلبی عروقی دارند.»
نذری در ظرف سالم
اما به غیر از روش طبخ و نکاتی که باید رعایت شود تا ارزش مود غذایی حفظ شود، هنگام کشیدن و توزیع غذا هم باید مسایل بهداشتی را در نظر گرفت. دکتر علی کشاورز، متخصص تغذیه و رژیم درمانی،درباره بهداشت ظروف غذاهای نذری در هیأت های عزاداری می گوید: «در قدیم این طور معمول بود که در هیأت ها غذا را در ظروف چینی یا مسی می کشیدند یا مردم خودشان ظرف می بردند و نذری می گرفتند ولی در سال های اخیر برای راحت تر شدن توزیع، متأسفانه استفاده از ظروف یک بار مصرف رایج شده است. مردم به غلط فکر می کنند که این ظروف یک بار مصرف پلاستیکی بهداشتی اند؛ در حالی که با گسترش استفاده از این ظروف، نه تنها وضعیت بهداشت و ایمنی نذری ها بهتر نشده که بدتر هم شده است چون این ظروف ترکیبات شیمیایی مختلفی دارند و به خصوص وقتی غذای داغ داخل آنها ریخته می شود، این ترکیبات وارد غذا می شوند.»
البته دکتر کشاورز تأکید می کند که استفاده از این ظروف برای مایعات سرد و به صورت کوتاه مدت نگران کننده نیست؛ مشکل از آنجا شروع می شود که غذای داغ و چرب را داخل این ظرف ها می ریزند: «این پلاستیک ها از ترکیبات شیمیایی پلیمر و مونومر ساخته شده اند. پلیمر چون یک ماده خنثی است مشکلی ندارد اما مونومر ماده خطرناکی است که در اثر حرارت از جدار ظرف جدا شده و به داخل غذا نفوذ می کند. مواد دیگر هم در ترکیبات این پلاستیک ها به کار می رود که سرطان زا هستند و در صورت استفاده مکرر می توانند آسیب جدی به سلامت افراد وارد کنند.»
دکتر کشاورز راه چاره این مشکل را استفاده از ظروف یک بار مصرفی می داند که از نشاسته ذرت ساخته شده و اخیراً به بازار آمده اند: «البته این ظروف کمی گران ترند و هنوز استفاده از آنها گسترش پیدا نکرده. ظروف یک بار مصرف ساخته شده از نشاسته ذرت بی زیان هستند و همین حالا هم لیوان های آن در بسیاری از ادارات استفاده می شود. بهتر است برای استفاده از این ظروف فرهنگ سازی کنیم تا با وجود گرانی نسبی،مردم برای حفظ سلامت شان به تهیه آنها روی بیاورند.» البته مشکل دیگری که وجود دارد طرز نگهداری این غذاهاست. چون در ایام محرم به دلیل حجم بالای غذاهای نذری تلنبار می شود که ممکن است حتی یک هفته بعد از طبخ شان مصرف شوند. پس اگر می دانیم که قرار است غذایی چند روز در ظرف یک بار مصرف بماند، بهتر است همان اول غذا به به یک ظرف دردار تمیز منتقل کنیم و در دمای مناسب یخچال نگهداری کنیم.
– در پخت مرغ و انواع گوشت چه به صورت آبپز و چه به صورت کبابی دقت نمایید که کاملا پخته شوند تا از انتقال بیماری‌های واگیر جلوگیری به عمل آید.
– برای تهیه انواع خورش‌ها، سبزی‌های مصرفی از قبیل کدو، بادمجان، کرفس و سبزی قورمه را با روغن کم و به مدت کوتاه تفت دهید.
– در طبخ کباب کوبیده از گوشت کم چرب استفاده کنید و توجه داشته باشید که تمام قسمت‌های آن به طور یکنواخت مغزپخت شوند.
– از آنجا که نقش مهم و موثر سبزی‌ها در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق، سرطان، بیماری‌های گوارشی و غیره به اثبات رسیده است، غذاهای مختلفی که حاوی سبزی هستند، طبخ نمایید، به عنوان مثال تهیه غذاهایی مثل لوبیاپلو، باقلاپلو، شویدپلو، عدس پلو، استامبولی و … به منظور افزایش مصرف انواع سبزی و حبوبات توصیه میشود.
– در صورت استفاده از حبوبات و مواد اولیه ای که امکان وجود سنگ در آنها هست، یا از انواع پاک شده استفاده نموده و یا آنها را به دقت پاک کنید.
– از تهیه انواع سالاد حاوی سس زیاد اجتناب نمایید.
– با توجه به نقش نمک در افزایش فشار خون، از حداقل مقدار نمک در طبخ غذاها استفاده کنید.
– آبگوشت را به صورت پرچرب تهیه ننمایید.
– از استفاده زیاد از شکر در تهیه شله زرد، انواع شربت‌ها و نذری‌های شیرین خودداری کنید.
– به جای قند و شکر برای مصرف چای از کشمش و خرما استفاده نمایید. چنانچه نذر شما توزیع شیر است، از شیرین کردن آن خودداری کنید.
– به مقدار مورد نیازتان غذای نذری دریافت نمایید. از دریافت مقادیر بیشتر از نیاز که در نهایت مجبور به دور ریختن آن می‌شوید، خودداری کنید.
– باقیمانده غذاها را در یخچال و سردخانه نگهداری نمایید و از گرم کردن چندباره آنها خودداری کنید.
– آش‌ها از بهترین غذاهایی هستند که به عنوان نذری تهیه می‌شوند، البته به شرط اینکه یک وجب روغن روی آنها نباشد!
– سعی کنید توزیع میوه را هم به عنوان یکی از مواد غذایی که میشود نذر کرد در نظر بگیرید.
– چنانچه برای سرو غذا، چای و نوشیدنی از ظروف یکبار مصرف استفاده می‌نمایید، به بهداشتی بودن آنها توجه کنید.مریم آریافر کارشناس تغذیه، کارشناس ارشد صنایع غذایی
در صورتی که با اجرای موارد ساده می‌توان با تهیه غذای سالم چه از نظر بهداشتی و چه از نظر تغذیه‌ای به حفظ سلامت کسانی که این غذاها توسط آنها مصرف میشود توجه نشان داد و از این طریق نذر خود را به معنی واقعی ادا کرد. توجه به این مورد به خصوص هنگامی که این ایام در فصول گرم سال قرار می‌گیرند مهم‌تر است. از سوی دیگر بیماری‌های غیرواگیر شایع مانند بیماری‌های قلبی‑عروقی در جامعه می‌توانند تحت تاثیر مصرف این غذاها قرار بگیرند.
مناسب‌ترین ظروف برای توزیع غذاهای نذری، ظروف یکبار مصرف با پایه گیاهی و تجزیه پذیر و در درجه بعد ظروف سلولزی هستند و استفاده از مابقی ظروف یکبار مصرف برای توزیع غذاهای سرد بلامانع است. مطابق اعلام اداره استاندارد، وجود مونومرهای آزاد در ظروف یکبار مصرف PVC عامل خطرناکی برای سلامتی انسان می‌باشد. مونومرها واحدهای سازنده پلیمرها هستند، پلیمرها خنثی بوده و مشکل‌ساز نیستند، اما اشکال کار در این است که معمولا در فرایند تهیه پلیمرها مقداری مونومر باقی می‌ماند. اگر درون این ظروف آب جوش یا غذای داغ مانند آش ریخته شود، مونومرهای سمی و یا مواد پلاستیکی «لایزر» که به منظور جلوگیری از شکنندگی در اینگونه ظروف به کار می‌روند آزاد شده و وارد بدن می‌شوند که می‌توانند با تحریک و تاثیر بر آنزیم‌ها و سلول‌های بدن، منجر به بروز سرطان‌های مختلف و عوارض ناگوار در مصرف کننده شوند.
در همین راستا وزارت بهداشت مردم را به رعایت اصول و نکات بهداشتی زیر در نذری دادن دعوت کرده است که به صورت خلاصه به آنها اشاره میشود:
– توزیع مواد غذایی پخته شده فقط به صورت گرم و تازه صورت پذیرد و در تهیه غذا از روغن با ترانس پایین و ترجیحاً مایع و نیز نمک یددار تصفیه شده استفاده شود.
– در طبخ غذاها تا حد امکان از چربی و قسمت‌های چرب گوشت استفاده نشود، برای مثال از دنبه در طبخ خورش‌ها استفاده نگردد. شیرین کردن زیاد شربت‌ها و نوشیدنی‌ها از جمله مواردی است که برای مبتلایان به بیماری‌های مزمنی چون بیماری‌های قلبی‑عروقی ممکن است مشکلاتی را به وجود بیاورد؛ به خصوص اینکه اعتقاد مردم نسبت به متبرک بودن این غذاها باعث میشود که در بسیاری از موارد افراد یاد شده، پرهیز غذایی خود را در این مورد بشکنند و رژیم معمول خود را در این روزها انجام ندهند. ظروف طبخ غذا در سلامت غذا بسیار موثر هستند و باید سعی شود از ظروف مسی استفاده نگردد. انواع ظروف استیل گزینه سالمی برای طبخ غذا هستند.
– دام و طیور مورد مصرف را از مراکزی تهیه کنید که تحت نظارت مراکز بهداشتی هستند.
– روغن مورد نیاز را تنها از انواع روغن مایع (روغن مایع معمولی و روغن مایع مخصوص سرخ کردن) خریداری نمایید.
– سنگ نمک اغلب دارای ناخالصی‌های زیادی است که برای کبد و کلیه زیان‌آور می‌باشد، بنابراین نمک مورد نیاز را تنها از انواع نمک‌های یددار تصفیه شده تهیه کنید.
– در مورد تهیه غذا، تا حد امکان از سرخ کردن غذاها اجتناب نمایید. در مواردی که نیاز به سرخ کردن مواد غذایی وجود دارد، فقط از روغن مایع مخصوص سرخ کردن استفاده کنید. تا حد امکان از مصرف دنبه گوسفند برای سرخ کردن مواد اولیه خودداری نمایید.
– به طور کلی غذاها را به صورت کم چرب تهیه کنید، مثلاً پوست و چربی مرغ یا چربی قابل رویت گوشت را پیش از طبخ جدا نمایید.
– از مصرف زیاد روغن در تهیه غذاها خودداری کنید. استفاده از غذاهای آبپز و یا کبابی در این مورد بهتر است.
– در پخت مرغ و انواع گوشت چه به صورت آبپز و چه به صورت کبابی دقت نمایید که کاملا پخته شوند تا از انتقال بیماری‌های واگیر جلوگیری به عمل آید.
– برای تهیه انواع خورش‌ها، سبزی‌های مصرفی از قبیل کدو، بادمجان، کرفس و سبزی قورمه را با روغن کم و به مدت کوتاه تفت دهید.
– در طبخ کباب کوبیده از گوشت کم چرب استفاده کنید و توجه داشته باشید که تمام قسمت‌های آن به طور یکنواخت مغزپخت شوند.
– از آنجا که نقش مهم و موثر سبزی‌ها در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق، سرطان، بیماری‌های گوارشی و غیره به اثبات رسیده است، غذاهای مختلفی که حاوی سبزی هستند، طبخ نمایید، به عنوان مثال تهیه غذاهایی مثل لوبیاپلو، باقلاپلو، شویدپلو، عدس پلو، استامبولی و … به منظور افزایش مصرف انواع سبزی و حبوبات توصیه میشود.
– در صورت استفاده از حبوبات و مواد اولیه ای که امکان وجود سنگ در آنها هست، یا از انواع پاک شده استفاده نموده و یا آنها را به دقت پاک کنید.
– از تهیه انواع سالاد حاوی سس زیاد اجتناب نمایید.
– با توجه به نقش نمک در افزایش فشار خون، از حداقل مقدار نمک در طبخ غذاها استفاده کنید.
– آبگوشت را به صورت پرچرب تهیه ننمایید.
– از استفاده زیاد از شکر در تهیه شله زرد، انواع شربت‌ها و نذری‌های شیرین خودداری کنید.
– به جای قند و شکر برای مصرف چای از کشمش و خرما استفاده نمایید. چنانچه نذر شما توزیع شیر است، از شیرین کردن آن خودداری کنید.
– به مقدار مورد نیازتان غذای نذری دریافت نمایید. از دریافت مقادیر بیشتر از نیاز که در نهایت مجبور به دور ریختن آن می‌شوید، خودداری کنید.
– باقیمانده غذاها را در یخچال و سردخانه نگهداری نمایید و از گرم کردن چندباره آنها خودداری کنید.
– آش‌ها از بهترین غذاهایی هستند که به عنوان نذری تهیه می‌شوند، البته به شرط اینکه یک وجب روغن روی آنها نباشد!
– سعی کنید توزیع میوه را هم به عنوان یکی از مواد غذایی که میشود نذر کرد در نظر بگیرید.
– چنانچه برای سرو غذا، چای و نوشیدنی از ظروف یکبار مصرف استفاده می‌نمایید، به بهداشتی بودن آنها توجه کنید.مریم آریافر کارشناس تغذیه، کارشناس ارشد صنایع غذایی
